Graansoorten

Oude graanrassen zijn terug

Met oude graanrassen worden bedoeld de granen, die al bestonden voor de veelgebruikte broodtarwe (bv spelt, risweit en emmer). Met oude granen kan ook bedoeld worden: gewone broodtarwe, maar dan van oude graanrassen. Het zijn granen, die door boeren vroeger zelf geselecteerd werden en opnieuw uitgezaaid. Zo ontstonden rassen, die op specifieke grond en in die klimatologische omgeving weinig last hadden van ziekte en voldoende opbrengst gaven. Elke streek had veel eigen rassen.

Ook op De Kerkhovense Molen wordt zoveel mogelijk gewerkt met regionaal geteeld graan. Met welke granen uit de streek werkt De Kerkhovense Molen:

Spelt

Spelt, een verdwenen gewas, maar wordt sinds eind vorige eeuw weer verbouwd. Het is niet meer weg te denken uit het hedendaagse assortiment meelsoorten voor brood. Spelt voor De Kerkhovense Molen is van het ras Franckenkorn en wordt geteeld in Liempde. Elk seizoen wordt een monster spelt afkomstig van de bolle akkers te Liempde aan een analyse onderworpen. De test geeft aan dat het om een gezonde basiskwaliteit graan gaat en om een goede kwaliteit meel. Alleen is de zgn. glutenkwaliteit, zoals bij spelt meestal het geval is, lager dan die van tarwe. Daardoor zal speltbrood minder goed uitrijzen dan een brood gebakken van tarwe. Thuisbakkers kunnen dit, als zij willen, oplossen door ca. 3% glutenpoeder (in de molen te koop) toe te voegen aan het meel.

Tarwe

Het meeste brood wordt van tarwemeel gemaakt, maar op de zandgronden van onze provincie wilde deze graansoort maar slecht groeien. En als het al groeide, had het vaak een matige bakkwaliteit. Toch lukte het een landbouwer uit Kaatsheuvel om in 2020 tarwe (tybalt) van goede kwaliteit te verbouwen.

Petkusrogge, Sint Jansrogge en boekweit

In Nederland werd rogge rond het begin van onze jaartelling geteeld op de zogenaamde raatakkers of celtic fields. In de middeleeuwen was het naast tarwe het belangrijkste graan als grondstof voor brood. Rogge wordt nu nog maar beperkt geteeld op de zandgronden, vooral vanwege de landschappelijke waarde, nauwelijks meer vanuit commerciële teelt. Zij mogen behalve in de molen, ook op onze hedendaagse akkers niet ontbreken. Rogge geeft smaak en extra ruwvezels aan brood, en boekweit is onmisbaar in pannenkoeken.

Risweit

Een tarweras dat ooit door menselijk ingrijpen is veredeld,  met het doel  om bijvoorbeeld grotere opbrengsten te verkrijgen. Het is een oud landras dat zich steeds op natuurlijke wijze heeft aangepast aan zijn groeiomstandigheden. Het was een compleet van de akkers verdwenen oud tarweras waar zelfs nauwelijks zaaigoed van bestond. Risweit blijkt zich goed thuis te voelen op Brabantse grond. Onze eerste oogst van de akkers van kasteel Nemerlaer was nog geen succes, maar we gaan door met experimenteren. 

Binnenkort worden aan het genoemde rassen ook nog emmer en eenkoorn toegevoegd.

Het is verrassend hoe goed de bakkwaliteit en de smaak van deze oude granen blijkt te zijn. Ook worden er in de molen biologisch geteelde granen gemalen die, eenmaal meel geworden, door ons met het begrip “natuur” worden aangeduid.

De Kerkhovense Molen maalt deze geteelde graanrassen tot volkorenmeel. In volkorenmeel zijn de bestanddelen van de graankorrel in hun natuurlijke verhouding aanwezig. Dat betekent dat ook alle mineralen, vitamines en voedingsvezels in dit meel behouden zijn gebleven. Door deze samenstelling heeft volkorenmeel belangrijke gezondheidsvoordelen. 

Op percelen van Natuurmonumenten in Kaatsheuvel worden ook oude granen geoogst voor De Kerkhovense Molen. Met de combine wordt Petkusrogge gemaaid en gedorst. Na het drogen en reinigen kan deze gemalen worden op De Kerkhovense Molen en is daarna te koop in de molenwinkel. Met de zelfbinder maait en bindt men haver.  Die wordt nu als paardenvoer gebruikt.

Deze schoningsmachine hebben we gevonden in Raert een dorp in Friesland, boven op een zolder van een boerderij. Het is een Petkus K541 het bouwjaar ligt volgens mij ergens tussen 1950 en 1960. 

Nadat hij in ons bezit (2019) gekomen is hebben we de machine helemaal nagekeken en waar nodig gerepareerd. De machine is bewust niet overgeschilderd omdat we de originele kleuren met bedrijfslogo wilden behouden. 

Petkus is een Bedrijf in Duitsland dat in 1852 is opgericht door Christian Friedrich Rober. In 1883 nemen zijn zonen Carl en Rudolf Rober het bedrijf van hun vader over en starten de fabricage van zaadreinigingsmachines in de stad Wutha-Farnroda in het toenmalige Oost-Duitsland. Na de onteigening valt de onderneming onder het staatsbedrijf “LBH Landmaschinenfabrik Wutha”. 1952, na de nationalisatie zetten Albert Scholze en Paul Rober het bedrijf voort onder de naam ROBER GmbH in West-Duitsland (Minden/Westfalen). 1955 Oost-Duitsland;  Het bedrijf wordt beheerd als VEB PETKUS Landmaschinenwerk Wutha/Thuringen. 

Ondertussen hebben we het schonen, met deze machine, eigen gemaakt en zijn we in staat om 200 kg a 300 kg per uur te schonen en op te zakken. 

Deze machine bestaat uit een aspirateur en trieur. Het te schonen graan voert men hier toe via een laaggeplaatst kaar met schuif met toevoerrol en met behulp van een luchtstroom wordt het naar boven gevoerd zodat steentjes en ijzerdeeltjes in de opvoerkoker naar beneden vallen. Het te schonen graan komt hierna in een expansiekast zodat de lichte delen gescheiden worden van het graan, het graan valt op de 1^ste zeef waar de grote delen zoals takjes, strootjes en aren achterblijven en afgevoerd worden. Daarna valt het graan op de 2^de zeef deze heeft een kleinere doorlaat en haalt de andere delen eruit zoals verschrompelde korrels en andere zaden.

In de 2^de expansiekast worden de verschrompelde zaden en andere zaden afgevoerd.

Via de ventilator wordt deze lucht met de verontreinigingen afgevoerd naar een cycloon die deze lucht reinigt en naar buiten afgevoerd.

Daarna gaat het geschoonde graan naar een trieur waar wikken en gebroken graankorrels verwijderd worden. En het graan kan worden opgezakt.

Geel: het te schonen graan.

Blauw: lucht stromen.

Groen: vervuilingen zoals zand, aren , strootjes en andere verontreinigingen.

Rood: wikken en andere graan soorten.

Wil je heerlijke broden, koek, etc. bakken van ons meel? Klik dan hier.

Meer weten over meel, klik hier!